Gədəbəy gölündəki sianid - Dünyanın ən təhlükəli zəhəri
- 2023.06.22 17:49
- 3743 Baxış
Sianidlər, yəni hidrosiyan turşusu və onun duzları təbiətdə ən güclü zəhərlərdən sayılır.
“Medicina” məlumatına görə, sianidlərin tarixini demək olar ki, bizə gəlib çatan ilk yazılı mənbələrdən izləmək olar.
Məsələn, qədim misirlilər Luvrda saxlanılan papiruslarda sadəcə olaraq “şaftalı” adlanan ölümcül zəhərdən bəhs
ediblər.
Sianid turşusu (HCN) — hidrogen sianidin suda məhlulu olub, rəngsiz, uçucu, acı badam iyi verən maye halında zəhərləyici turşudur.
Nəyə görə Şaftalı?
Şaftalı, badam, ərik, albalı kimi gavalı növünə aiddir. Bu meyvələrin toxumlarında "ölümcül sintez" adlandırılan amiqdalin maddəsi - qlikozid var.
Mədədə amiqdalin hidrolizə məruz qalır və onun molekulundan bir qlükoza molekulu ayrılaraq prunazin əmələ gəlir. Onun bir hissəsi əvvəlcə giləmeyvə və meyvələrin toxumlarında olur
Əslində, bu, tək molekula yapışan, sonra yenidən komponentlərə - benzaldehidə parçalanan meta birləşmədir. Acı badamın xarakterik qoxusunu və dadını təmin edən də elə bu iki maddədir.
Zəhərin əmələ gəlməsi üçün yalnız çiy çəyirdəklər lazımdır. Əgər bu çəyirdəkləri bölüb yesəniz, amiqdalin saf halda orqanizmə düşə bilər. Amiqdalinin hidrosiyanik turşusuna çevrilməsi üçün fermentlərə ehtiyac var və yüksək temperaturun (günəş işığı, qaynama, qızartma) təsiri altında çevrilir.
Ona görə də kompotlar, mürəbbələrdə çəyirdəklər tamamilə təhlükəsizdir. Nəzəri olaraq, təzə albalı və ya ərik çəyirdəyi ilə zəhərlənmə mümkündür, çünki bu vəziyyətdə denaturasiya edən amillər yoxdur. Ancaq yaranan hidrosiyanik turşunun zərərsizləşdirilməsi üçün orqanizmdə başqa bir mexanizm işə düşür.
Sianidin buxarı ilə nəfəs aldıqda və ya o dərinin zədələnmiş hissəsinə düşdükdə ölümlə nəticələnir. Sianid turşusunun buxarları paltarlara yaxşı hopur (sığınacağa daxil olarkən nəzərə alınmalıdır) və ümumzəhərləyici təsir göstərir.
Günay Quluzadə
Ən Çox Oxunanlar
Yeni Xəbərlər
