Beynin damar və ya serebrovaskulyar xəstəlikləri beynin oksigen və qida maddələrindən müvəqqəti və ya daimi olaraq məhrum olduğu vəziyyətlərin ümumi adıdır.
“Medicina” xəbər verir ki, bu hallar yaddaşın və performansın azalmasına, demensiyanın inkişafına, bədəndəki fizioloji proseslərə nəzarətin itirilməsinə və hətta ölümə səbəb ola bilər.
İnsan beyni dörd arteriya ilə qidalanır - iki karotid (boynun ön tərəfinin yanları boyunca uzanır) və iki vertebral (onurğanın hər iki tərəfində yerləşir).
Onların hər biri ayrı bir bölgənin qidalanmasından məsuldur: frontal, temporal, parietal və oksipital loblar, həmçinin beyin sapı və beyincik.
Bir arteriya tutularsa, qoruyucu bir mexanizm təmin edilir. Yəni beynin bazasında damarların filialları dairə meydana gətirir və lazım olduqda, bir-birinin işini kompensasiya edir. Amma kompensasiya mexanizmləri daimi deyil, buna görə də başın damarlarını işlək vəziyyətdə saxlamaq çox vacibdir.
Beynin düzgün işləməsi üçün nəfəs aldığımız oksigen miqdarının təxminən dörddə birinə ehtiyacı var.
Qan axını məhdudlaşdırılırsa, beynin qidalanması pisləşir və bu, baş ağrılarına, başgicəllənməyə, performansın azalmasına və yaddaşın pozulmasına, ağır hallarda iflic, komaya və ya ölümə səbəb ola bilər.
Beyində qan dövranı pozğunluqları halında, geri dönməz nəticələrin qarşısını almaq və ya onları minimuma endirmək üçün mümkün qədər tez müayinə, müalicə olunmaq vacibdir.
Beynin damar xəstəlikləri kəskin və xroniki növlərinə bölünür.
Kəskin patologiya - insult. Bu qan damarlarının tıxanması (işemik) və ya qanaxma (hemorragik) ilə müşayiət olunan, onların yırtılması fonunda baş verə bilər.
Xroniki patologiya serebral işemiya. Beyin toxumalarının qidalanmaması ilə müşayiət olunan qan dövranının mütərəqqi pisləşməsi ilə müşayət olunur.
Günay Quluzadə